گلاب به مایعی گفته می‌شود که از گل محمدی (نام علمی: Rosa × damascena) استخراج کنند و معطر است.

گلاب حاصل تقطیر گل‌های درختچه گل سرخ تازه چیده شده با آب که اسانس آن از محلول آبکی، جدا شده باشد گفته می‌شود که باید در ظرف‌هایی که دارای مقدار اندکی هوا باشد نگهداری گردد.

از تقطیر مجدد گلاب، فراورده‌ای به دست می‌آید که به آن گلاب دو آتشه می‌گویند. اگر مجدداً گلاب دو آتشه را تقطیر کنند گلاب غلیظی از نظر اسانس به دست می‌آید که فوق‌العاده معطر بوده و در حقیقت گلاب ناب و خالص است.

گلاب اصل، شفاف، روشن، بدون رسوب است و بوی آن بوی مطبوع گل محمدی و فاقد بوی ترشیدگی است. طعم گلاب نیز سنگین و کمی مایل به تلخی است که از جمله مهمترین نشانه‌های اصل بودن گلاب به شمار می‌رود.

«اسانس گل سرخ یا رز یا محمدی، چون گرانترین اسانس دنیا است هرگرم آن معادل یک گرم طلا در بازار جهانی است.»

ایرانیان از نخستین کسانی هستند که از گذشته‌های دور به ویژگی‌های خوراکی و درمانی گل سرخ (محمدی) پی برده‌اند. طبق اسناد بین‌المللی، مبداء تولید گلاب، ایران و مبداء تولید اسانس گل سرخ (محمدی) و عصاره گلبرگ‌های تازه، یونان ذکر شده‌است.

گل سرخ یا رز یا گل محمدی، گیاهی است که بومی ایران است و خاستگاه و موطن اصلی آن ایران است که تا حدود ۳۵۰ سال پیش غیر از ایران جایی دیگر رویش نداشته است و در زمان سلسله صفویه و زمانی که دولت عثمانی همسایه ایران بوده است، این گل و کلیه دستگاه‌های گلابگیری از ایران به ترکیه و سپس به سوریه و بلغارستان برده شده است.

گزارش ابن خلدون حاکی بر این است که در قرن ۸ و ۹ میلادی گلاب یکی از اقلام مهم تجاری ایران بوده‌است که از طریق جاده ابریشم به هند و چین صادر می‌شده‌است.

مرکز اصلی تولید آن در ایران سرزمین فارس و بیشترین کارگاه‌های تولید گلاب در لایزنگان و داراب استان فارس بر پا بوده‌است. بطوری که روزانه ۳۰۰۰۰ بطری از میمند فارس در زمان خلیفه بغداد بین سالهای قبل از ۸۱۰–۸۱۷ به آن شهر صادر می‌شده‌است.

براساس مدارک جدید، ایرانیان اولین قومی بودند که از گل سرخ، اسانس و گلاب را به روش تقطیر به دست آوردند و سپس این فن را به سایر نقاط دنیا انتقال دادند.

ابن سینا دانشمند بزرگ ایرانی، تحقیقات وسیعی در مورد استخراج اسانس‌ها به روش تقطیر داشته‌است.

سالانه در کاشان، در مراسم جشن گلاب‌گیری ۱۵۰۰۰ تن گلاب سنگین تولید می‌شود.

اسانس گلاب دارای اثرات ضد ویروسی و باکتری، ضد اسپاسم، آنتی سپتیک و آرام بخش می‌باشد. گلاب حاصل جهت شستشوی اماکن متبرکه، شیرینی سازی، مرباجات و از اسانس آن در صنایع داروسازی و غذایی استفاده می‌شود.

مصرف دارویی گلاب

از گلاب برای رفع عوارض حادث از زکام، قطع خونریزی از سینه، خشونت صدا، ضد سرفه، خفقان گرم، درد معده و روده، دل پیچه سرد و گرم، درد کبد و طحال، علاج نزله سرد، سردردهای گرم، درد چشم تقویت حواس، ایجاد نشاط، تقویت دل، رفع خماری، بی هوشی، خفقان استفاده می‌گردد.[۹] به دلیل خاصیت ضد عفونی کنندگی، یکی از پاک کننده‌های قوی برای پوست‌های خشک و حساس است.

استفاده از گلاب در مراسم

از جمله موارد استفاده گلاب در عزاداری است. بوی گلاب میزان ترشح ئیدروفین و اندروفین را در مغز متعادل می‌کند و احساس آرامش و آسودگی به فرد می‌دهد. بوی گلاب تاثیر مستقیم بر آرامش روان دارد و هیجانات منفی و استرس را رفع می کند.

اثرات مفید گلاب بر پوست بدن

یکی از مهم ترین کاربردهای گلاب، جهت مواظبت از پوست است. گلاب برای انواع پوست ها به خصوص پوست های خشک و حساس مناسب است. یکی از موارد استفاده ی گلاب جهت پاک کردن پوست می باشد و می توان به جای محصولات شیمیایی پاک کننده، از آن استفاده کرد.

استفاده ی دیگر آن جهت طراوت و تازگی پوست است؛ بدین گونه که پس از هر بار استحمام که منافذ پوست بازتر هستند، گلاب را به پوست صورت بمالید. در این حالت اسانس موجود درگلاب به سرعت جذب پوست می شود که با توجه به اثرات آن در افزایش جریان خون، باعث شادابی پوست می گردد. البته استفاده ی مداوم از این روش می تواند این اثرات مطلوب را ایجاد کند.

گلاب به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و هیدراته (آبدار) کردن برای پوست سر و مو مفید است.

گلاب حتی برای رفع جوش های بدن نیز موثر است. برای این کار مقداری گلاب را با جوش شیرین مخلوط کنید تا خمیر نرمی به دست آید. سپس این خمیر را مدت یک ساعت یا تمام شب ( موقع خواب ) روی جوش های خود قرار دهید .

گلاب به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و هیدراته (آبدار) کردن برای پوست سر و مو مفید است. برای این کار، با استفاده از یک قطره چکان، گلاب را روی پوست سر خود بریزید.

سایر خواص درمانی گلاب

– با توجه به اثرات قابض اسانس رز، گلاب برای زنانی که دچار کاهش میل جنسی هستند مناسب است. استفاده از این خاصیت در قدیم توسط رومیان بسیار متداول بوده است.

– به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و ضدمیکروبی، برای شست وشوی چشم مناسب است؛ البته گلابی که بدین منظور استفاده می شود، باید عاری از آلودگی ها و به اصطلاح استریل باشد. برای رفع خستگی و درد چشم نیز می توانید مقداری گلاب به پشت پلک های خود بمالید.

با توجه به گران بودن اسانس رز، متأسفانه بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی، حاوی اسانس مصنوعی رز هستند که خواص اسانس طبیعی را ندارند. همچنین اسانس های طبیعی که از گونه های متفرقه و غیراصلی رز تهیه می شوند نیز ممکن است خواص نام برده را نداشته یا به طور ضعیف دارای این خواص باشند.

– گلاب برای بیماری های گوارشی مانند نفخ، دل به هم خوردگی و اسهال مزمن مفید است.

– گلاب در رفع دردهای روماتیسمی نیز موثر است.

– از بُخور آن می توان برای درمان گلودرد و بیماری های تنفسی استفاده نمود.

– گلاب ، قلب و معده را تقویت می کند، اضطراب را از دل دور می کند.

– براى معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خورانیدن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدرى که تولید قى نموده و صفرا را خارج نماید.

– گلاب بهترین نوشیدنی برای کسانی است که دچار خونریزی سینه و گلو هستند.

– گلاب ناراحتی سینه را از بین می برد و از ابتلا به بیهوشی جلوگیری می کند.

– نوشیدن گلاب خنک، گرمی درون را از بین مى برد و بدن را تقویت مى کند.

– بوییدن گلاب براى تقویت قلب و رفع بیهوشى و تقویت حواس باطنى مفید است.

– براى معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خورانیدن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدرى که تولید قى نموده و صفرا را خارج نماید.

– نوشیدن و بوییدن «گلاب» سردرد را برطرف می کند، مخصوصا سردردى که در اثر استنشاق هواى آلوده یا شنیدن سر و صدا باشد.

فضیلت گلاب و گل سرخ از نظر پیامبر و امامان معصوم

* از حضرت رسول (ص) نقل شده : ” ریختن گلاب بر صورت، آب صورت را زیاد می کند و پریشانى را برطرف مى سازد.”

* در حدیث دیگر فرموده که : ” هر که گلاب بر صورت بمالد، در آن روز بدحالى و پریشانى به او نرسد، و چون گلاب را بر صورت و دست ها بمالد، حمد خدا بکند، و صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستد.”

* از حضرت صادق (ع) نقل شده : ” هر که در روز اول ماه مبارک رمضان یک کف گلاب بر رو بریزد، در آن روز از خوارى و پریشانى ایمن گردد و هر که در آن روز بر سرش یک کف گلاب بریزد، در آن سال از مرض سرسام و ذات الجنب ایمن گردد. ”

* به سند معتبر از حضرت امیر المؤمنین (ع) منقول است که : ” حضرت رسول (ص) هر دو کف را از گل سرخ پر کرده و به من عطا فرمودند، چون نزدیک به مشام خود بردند، فرمودند که این بهترین گل هاى بهشت است، بعد از گل مورد. ”